Niedziele Wielkiego Postu o godz. 16.30

Gorzkie Żale – to popularne nabożeństwo i zbiór pieśni o męce Pańskiej śpiewanych podczas Wielkiego Postu w ramach nabożeństwa pasyjnego. Nazwa Gorzkie Żale pochodzi od pierwszych wyrazów pieśni: Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie.

Historia powstania Gorzkich Żali to przełom XVII i XVIII wieku, związana z działalnością m.in. Bractwa św. Rocha, funkcjonującego przy kościele Księży Misjonarzy Świętego Krzyża w Warszawie. Jego opiekunem był ks. Wawrzyniec Stanisław Bennik, który w lutym 1707 r. wydał drukiem teksty Gorzkich Żali pod tytułem: Snopek Myrry z Ogroda Gethsemańskiego albo żałosne Gorzkie Męki Syna Bożego (…) rozpamiętywanie. Nazwa wzięła się od mirry, czyli daru, jaki Trzej Królowie złożyli Nowonarodzonemu Jezusowi. Dar mirry był zapowiedzią męki i zbawczej śmierci Chrystusa. Pierwsze nabożeństwo Gorzkich Żali zostało uroczyście odprawione w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu – 13 marca 1707 r. w kościele p.w. Świętego Krzyża w Warszawie.

To nabożeństwo bardzo szybko zyskało popularność w całej Polsce i otrzymało akceptację Stolicy Apostolskiej. TekstGorzkich Żali zachował do dziś oryginalne, staropolskie brzmienie. Polscy emigranci i misjonarze rozpowszechnili to nabożeństwo po całym świecie. Również Jan Paweł II przyczynił się, poprzez praktykowanie tego Nabożeństwa, że poznali je katolicy innych narodów. Obecnie tekst Gorzkich Żali jest przetłumaczony na wiele języków.

Od początku nabożeństwo Gorzkich Żali miało również bardzo uroczystą oprawę liturgiczną. Zazwyczaj odprawiane jest w niedzielę Wielkiego Postu, zawsze podczas wystawienia i adoracji Najświętszego Sakramentu, a jego częścią jest specjalne kazanie pasyjne.

Gorzkie Żale nawiązują treścią do tradycji pieśni pasyjnych, tzw. planktów (łacińskie słowo planctus – oznacza narzekanie, lament, płacz). Ich struktura oparta jest na schemacie Jutrzni z modlitwy brewiarzowej. Treść nabożeństwa opiera się na ewangelicznym opisie męki, jednak bardzo widoczny jest wpływ tekstów ze Starego Testamentu, takich jak: Psalm 22 oraz Pieśń o Cierpiącym Słudze Jahwe z Księgi Proroka Izajasza. To na nich zwłaszcza opierają się bardzo plastyczne opisy przeżyć torturowanego Jezusa podczas biczowania, upokorzeń, jakich doznawał od otaczających Go żołnierzy i tłumu, aż do ukrzyżowania.

Nabożeństwo to zawiera następujące elementy: rozpoczyna się tzw. „Pobudką” [Zachętą], po której następujewzbudzenie intencji [czytanie], a następnie wykonywane są śpiewy, tzn.: „Hymn”, „Lament duszy nad cierpiącym Jezusem” i „Rozmowa duszy z Matką Bolesną”, a całość nabożeństwa kończy antyfona: „Któryś za nas cierpiał rany”. Całość podzielona jest na trzy wersje cykliczne, które prezentują kolejno obraz Męki Pańskiej w poszczególnych etapach jej przebiegu.

W każdą niedzielę Wielkiego Postu odprawia się jedną część Gorzkich Żali, której struktura wygląda następująco:

1. Pobudka [Zachęta]
2. Część I (I i IV Niedziela Wielkiego Postu)
3. Część II (II i V Niedziela Wielkiego Postu)
4. Część III (III Niedziela Wielkiego Postu i Niedziela Palmowa).

Celem Gorzkich Żali jest nie tylko wprowadzenie w wydarzenia sprzed 2000 lat, ale także skłonienie uczestników nabożeństwa do refleksji nad przemijaniem, sensem cierpienia w życiu, sprawami ostatecznymi oraz utożsamianiem się z cierpiącym za nas Chrystusem, co jest wyrazem miłości i wdzięczności za tak wielki dar, jakim była Jego śmierć i Zmartwychwstanie.

Ważna w rozważaniach Gorzkich Żali jest obecność Matki Bożej – jako Pośredniczki cierpiącej wraz ze swym Synem, utożsamiającej się także z wiernymi, którzy pragną pojednania z Bogiem, ale są bezradni wobec swoich grzechów i potrzebują nawrócenia.

Za udział w nabożeństwie Gorzkich Żali w jakimkolwiek kościele lub kaplicy na terenie Polski – wierny zyskuje odpust zupełny raz w tygodniu w okresie Wielkiego Postu.